Opadnięcie powieki (blepharoptosis)
Co to jest?
Ptoza to opadanie górnej powieki, częściowo lub całkowicie, powodujące zmniejszenie szpary powiekowej, co utrudnia prawidłowe widzenie. W praktyce o ptozie mówimy wtedy, gdy powieka przesłania co najmniej 2 mm tęczówki oka. Opadanie powiek można zaobserwować z jednej lub obu stron. Dolegliwość ta może wystąpić zarówno u dorosłych, jak i u dzieci, u których może być obecne już od urodzenia, a może objawić się dopiero w wieku podeszłym.
Opadnięcie powieki w większości przypadków uważane jest za defekt estetyczny. Jeśli jednak powieka przysłania źrenicę, czyli ptoza jest bardziej zaawansowana, to może ona prowadzić do niedowidzenia. To z kolei może wpływać negatywnie na codzienne funkcjonowanie, utrudniając np. chodzenie czy czytanie. Niektórzy chorzy w celu zmniejszenia problemów z funkcjonowaniem ustawiają głowę pod innym kątem, co może spowodować bóle głowy oraz trwałe zmiany w układzie mięśniowo-szkieletowym. Ptoza może nieść za sobą również skutki psychologiczne, szczególnie u dzieci i nastolatków, gdyż może się przełożyć na problemy z akceptacją w środowisku rówieśniczym i/lub spowodować problemy z nauką.
Przyczyny opadnięcia powieki
Wśród przyczyn opadnięcia powieki należy wymienić przyczyny:
- miogenne – wynikają z nieprawidłowego rozwoju mięśnia dźwigacza powieki – większość przypadków wrodzonego opadnięcia powieki;
- rozcięgnowe – wynikają ze zmian inwolucyjnych rozcięgna lub zerwania jego przyczepu (ptoza inwolucyjna) – większość przypadków ptozy nabytej; może to być skutek długotrwałego noszenia twardych soczewek kontaktowych lub nawykowym tarciem oczu; zdarza się, że pojawia się jako powikłanie zabiegów wewnątrzgałkowych (chirurgia zaćmy) lub po operacjach powiek;
- neurogenne,
- mechaniczne,
- pourazowe
- jatrogenne.
Ptoza może być również objawem innych chorób, np. wrodzonego lub nabytego porażenia nerwu okoruchowego (niemożność uniesienia, obniżenia i przywiedzenia gałki ocznej), wrodzonego lub nabytego zespołu Hornera (opadnięcie powieki, zwężenie źrenicy, znacznie zmniejszona potliwość skóry (anhydroza) i zmniejszona pigmentacja tęczówki po stronie uszkodzenia). Może być również dość częstym, niespecyficznym, nierzadko pierwszym i jedynym zwiastunem miejscowej lub uogólnionej choroby mięśni, np. dystrofii mięśniowej, dystrofii oczno-gardłowej lub przewlekłej postępującej oftalmoplegii, chorób autoimmunologicznych, takich jak miastenia, lub jednym z objawów guza oczodołu.
Opadanie powiek u dzieci – kiedy leczyć?
Ptoza wrodzona, najczęściej jednostronna, może mieć różny stopień nasilenia. Od niewielkiego opadnięcia powieki aż po całkowite zamknięcie powiek (w skrajnych przypadkach). Jest to skutek nieprawidłowego rozwoju mięśnia dźwigacza, czyli mięśnia, który unosi powiekę.
W pierwszym okresie dzieciństwa ptoza powodująca przysłonięcie źrenicy wpływa negatywnie na rozwój widzenia i powoduje stan niedowidzenia. Dzieci, chcąc zwiększyć pole widzenia, przechylają głowę do tyłu lub podnoszą brwi, co w dłuższej perspektywie może przyczynić się do deformacji kręgosłupa, szczególnie w odcinku szyjnym. Aby uniknąć utrwalenia się niedowidzenia i problemów z układem mięśniowo-szkieletowym, chirurgiczne leczenie ptozy powinno być wdrożone jak najwcześniej.
Wskazania do zabiegu operacyjnego
Wskazaniem do zabiegu operacyjnego jest opadanie powiek powodujące zasłonięcie źrenicy i wpływające negatywnie na funkcje widzenia. W sytuacjach, gdy ptoza jest łagodniejsza, zwykle szybka interwencja chirurgiczna nie jest konieczna. Wskazane są natomiast częste kontrole u lekarza okulisty – co 3-12 miesięcy w zależności od wieku dziecka oraz nasilenia objawów, ze szczególnym uwzględnienie możliwości rozwoju niedowidzenia.
Diagnostyka
Diagnostykę opadnięcia powieki rozpoczyna się od badania klinicznego chorego, któremu towarzyszą badania dodatkowe oraz konsultacje specjalistyczne. Lekarz przeprowadzając wywiad pyta o obciążenie dziedziczne i występowanie podobnych przypadków w rodzinie. Zbiera również informacje na temat przebytych zabiegów operacyjnych gałki ocznej, powiek i oczodołu, przebytych urazów głowy ze szczególnym uwzględnieniem okolicy oczodołowo-powiekowej i mózgu oraz na temat schorzeń współistniejących.
W trakcie badania fizykalnego oceniana jest funkcja dźwigacza powieki górnej, której ocena ma bardzo duży wpływ na wybór planowanej metody leczenia. Badana jest również wysokość szpary powiekowej oraz linia obrysu brzegu powieki górnej i położenie fałdu powieki górnej.
Diagnostyka może obejmować również inne badania, szczególnie jeśli istnieje podejrzenie, że ptoza jest objawem innych chorób.
U pacjentów z objawami neurologicznymi, może być wykorzystany rezonans magnetyczny (RM), tomografia komputerowa (TK) mózgowia, twarzoczaszki i oczodołów z kontrastem.
U pacjentów z porażeniem nerwu okoruchowego wykonuje się badanie naczyniowe (angio-TK). Przy stwierdzeniu objawu nabytego zespołu Hornera, diagnostyka powinna uwzględniać RM lub TK mózgowia, szyi, kręgosłupa oraz klatki piersiowej, dzięki czemu można wykluczyć zmiany organiczne powodujące uszkodzenie układu współczulnego.
Metody leczenia
Ptoza czyli opadnięcie powieki górnej leczone jest podczas zabiegu operacyjnego. Metodę leczenia dobiera się w zależności od tego, czy pacjent był już wcześniej operowany i czy zachowana jest czynność mięśnia dźwigacza powieki.
W przypadku dużej ptozy celem zabiegu jest poprawa funkcji wzrokowych oraz zapobieganie powikłaniom ze strony układy mięśniowo-szkieletowego. W przypadkach, gdy ptoza jest defektem raczej kosmetycznym, chodzi o uzyskanie młodszego i bardziej estetycznego wyglądu.
W naszym Ośrodku wykonujemy następujące procedury operacyjne korygujące opadnięcie powieki:
- resekcję przezspojówkową mięśnia Müllera/ tarczki,
- zabiegi naprawcze rozcięgna dźwigacza powieki
- podwieszenie powieki na mięśniu czołowym .
Operacja chirurgiczna u dorosłych wykonywana jest w znieczuleniu miejscowym, u dzieci w znieczuleniu ogólnym. Czas trwania zabiegu jest różny i zależy od stopnia skomplikowania ptozy oraz od tego, czy dotyczy ona jednej, czy dwóch powiek – średnio od 1 do 3 godzin. Cięcia wykonywane są od strony spojówki lub w miejscach naturalnych bruzd powiekowych aby ukryć blizny. Wyjątkiem jest podwieszenie na mięśniu czołowym. Szwy, w zależności od metody operacyjnej, usuwane są po około 7-14 dniach.
Po operacji wskazane są kontrolne badania, w tym kontrola okulistyczna. Osoby, u których opadnięcie powieki ma charakter zmienny (miastenia, dystrofia mięśniowa, dystrofia oczno-gardłowa itp.), wymagają stałej opieki wielu specjalistów, a w niektórych przypadkach ponownej interwencji chirurgicznej.
Okuloplastyka w OCHO
W OCHO operacje okuloplastyczne wykonują: Prof. Guy Ben Simon na zaproszenie prof. Zagórskiego i za zgodą Okręgowej Rady Lekarskiej oraz współpracujący z nim nasi chirurdzy, m.in.: Dr Justyna Kłos-Rola i dr Marta Piecyk – Sidor w Nałęczowie oraz dr Agnieszka Mielnik-Mierzwińska i dr Arkadiusz Pogrzebielski w Krakowie.
